Risico of kans? Het hangt ervan af. Nee, echt.

De vraag was bedrieglijk eenvoudig: wat is een kans eigenlijk, en of ik dacht dat het concept een blijver zou zijn in managementsystemen?

Wat een binnenkomer.

Dat het een interessant halfuurtje zou worden, stond meteen als een paal boven water. Uiteindelijk zou ze maar 1 topic op tafel leggen, maar wat voor een topic. Recht in de roos, en meteen goed voor een halfuurtje interessant freewheelen. Konsilo werd 20 in 2021, en Anita Stevens won in onze septemberactie een half uurtje Q&A.

Dankjewel, Anita, voor deze fijne ervaring.

Wat is een kans eigenlijk?

Het goede nieuws? Risico en kans zijn eigenlijk 2 kanten van dezelfde medaille. Zonder een debat over de definitie (of nog erger, de berekening) van risico te willen starten, kunnen we wel stellen dat risico een combinatie is van de mogelijkheid dat een gebeurtenis zich voordoet en het gevolg van die gebeurtenis.

Wel. Een kans is dat ook.

Ik herhaal.

Een kans is dat ook.

Een kans is ook een combinatie van de mogelijkheid dat een gebeurtenis zich voordoet, en het gevolg van die gebeurtenis.

Het enige verschil is de bril waarmee je kijkt.

Risico betreft ongewenste gebeurtenissen en gevolgen, kansen betreft gewenste gebeurtenissen en gevolgen.

Tadaa.

Risico’s en kansen zijn 2 kanten van dezelfde medaille.

“Elk nadeel heb zijn voordeel”, zei Johan Cruyff al. Of was het “elk voordeel heb zijn nadeel”? Of misschien zelfs beide.

Dat brengt het bijzonder bevrijdende gevolg met zich mee dat er geen absolute indeling is als het risico’s en kansen aangaat. Of je iets een risico of een kans noemt, heeft vooral te maken met de invalshoek waarmee je kijkt. Er is dus geen goed of fout antwoord als je vraagt of iets een risico of een kans is.

Oef.

Klanten waar we een SWOT-analyse maken, vragen me regelmatig “Is dit topic nu een kans of een bedreiging”? Mijn antwoord is steevast “dat hangt ervan af hoe je het bekijkt”. Flauw, zou je kunnen zeggen. Alleen is het wel de realiteit. Of het nu gaat om klimaatopwarming, ongevallencijfers, innovatie of efficiëntie.

In andere vakdomeinen, zoals economie, weten ze dat al langer.

Vraag maar aan de verkopers van paraplu’s als het regent op toeristische locaties.

De uitdrukking “de een zijn dood is de ander zijn brood”, geeft dat helemaal weer. Je zou ook kunnen zeggen “de een zijn risico is de ander zijn kans”. Wat de ene in economische termen een ramp vindt, is voor de ander een opportuniteit.

Is het concept een blijver?

Het korte antwoord? Ja.

Het concept kans is opgedoken in managementsysteemnormen, en wordt intussen systematisch in 1 adem genoemd met zijn tegenhanger “risico”. Alles draait om het omgaan met “risico’s en kansen”.

Ik geef toe, bij momenten voelt het nog steeds een beetje als een kunstmatig aangeplakt toevoegsel.

Alsof iemand in de normcommissie op een zotte donderdag met het voorstel kwam om overal waar het woord “risico” stond, dat te vervangen door “risico’s en kansen”.

Concepten als risk management en risicodenken zijn al veel matuurder, en veel meer geïnstalleerd.

Daar ligt dus een risico een kans.

Kansdenken is een blijver. Ik hoop wel heel hard dat het niet gaat leiden tot aparte methodieken, aparte benaderingen en aparte analyses.

Want in zijn eenvoudigste vorm is uitstralen “laten we niet enkel in kaart brengen en aandacht geven aan wat we niet willen laten gebeuren (risico), maar op een gelijkaardige manier ook aan wat we wel willen laten gebeuren (kans)” al voldoende.

Echt.

Wat zou het effect zijn?

Hoog tijd om de hand in eigen boezem te steken.

Want we spreken anderen toch best vaak aan via risico. En dan loert het vingertje. “Pas op.” “Doe dit niet, doe dat niet.” “Meld gevaarlijke situaties, want iemand kan gewond geraken.” “Vul de checklist in, zodat je geen fouten maakt”. “Deze niet-conformiteiten moeten we wegwerken, zodat we ons certificaat niet verliezen”.

Enfin, vul maar aan.

Draai het eens om.

Als iemand jou zo aanspreekt, wat denk je dan? Juist, ja*.

We worden zelf niet graag betutteld, en liefst niet op die manier aangesproken.

We spreken anderen aan via risico, maar willen het liefst zelf aangesproken worden via kansen.

Dat noem ik nu nog eens een kans. Een kans om op een andere manier te gaan communiceren.

voorbeelden nodig? alstublieft.

1.What’s in a name?

Een van onze klanten heeft een interne database om verbeteringen te capteren en op te volgen. Die heet al bijna 30 jaar “klachtendatabase”. Een melding van de ene afdeling naar de andere heet daar “een klacht indienen bij de andere afdeling”.

Vind je het gek dat er weinig meldingen op die manier worden doorgegeven?

En het wordt nog straffer.

Medewerkers geven expliciet aan dat geen fijne benaming te vinden.

De databaseverantwoordelijke geeft aan dat geen fijne benaming te vinden.

De reactie van de databaseverantwoordelijke op een suggestie om de naam aan te passen? “Nee, dat lijkt me niet nodig, de mensen weten wel dat we ook verbeterideeën bedoelen.”

Quod non.

2. What’s in a name (again)

Ooit wilde ik bij aankomst bij een potentiële klant een onduidelijkheid melden in hun standaard wegbeschrijving. Ik had even moeten zoeken, en een kleine toevoeging op de wegbeschrijving zou het veel gemakkelijker maken om de juiste ingang te vinden. De onthaaldame was heel vriendelijk, en vroeg me een “klachtenformulier” in te vullen.

Mijn reactie? “Laat maar, dat was niet de bedoeling”.

3. Een kans om op een andere manier met auditresultaten om te gaan.

Waarom communiceren zoveel bedrijven na een externe audit vooral rond de niet-conformiteiten die de auditor vaststelde?

De positieve punten (+), daarentegen, en de mogelijkheden tot verbetering (OFI) daar komen we maar zelden nog op terug.

Meestal gaat het zo “De audit is goed verlopen, we behielden het certificaat. De auditor stelde x niet-conformiteiten vast in de volgende domeinen…”

Wat als het nu eens zo zou gaan “De audit is goed verlopen, we behielden het certificaat. De auditor stelde X positieve punten vast, in de volgende domeinen…”

En die niet-conformiteiten? Die krijgen nog wel voldoende aandacht. Want je moet naar de auditor doorgeven hoe je ze gaat aanpakken, er een project voor definiëren, en de auditor komt er de volgende keer sowieso op terug. Die gaan heus niet verloren.

Kortom…

Risicodenken is de tunnel inrijden.

Kansdenken is de tunnel uitrijden.

Het kan verfrissend werken om de zaken eens op een andere manier te benaderen.

*Ongetwijfeld een variant op “Weet ik wel, hoor. Betuttel me niet zo”